حیات از دریا و اقیانوسها منشأ گرفته است. اقیانوسها بیش از 70 درصد سطح زمین را در بر گرفته اند. سواحلو مناطق بین جزرومدی یکی از اکوسیستمهای مهم دریایی میباشند که از اهمیت زیست محیطی، اکولوژیکی و اقتصادی خاصی برخوردارند. مناطق ساحلی شامل بیوتوپهای گوناگونی مانند پنگابها، جنگلهای حراء، تالابهای شور، آبسنگهای مرجانی، کولابها، مناطق بین جزرومدی و… میباشد. مناطق ساحلی حدود 18 درصد سطح زمین را شامل میشود و حدود 60 درصد جمعیت جهانی را در خود جای میدهد. 90 درصد صید جهانی ماهی از این مناطق به دست میآید و حدود 18 تا 33 درصد کل تولید اولیه را به خود اختصاص میدهند. این مناطق پتانسیل زیستی بالایی دارند و بهعنوان بستری برای تخمگذاری مورد استفاده قرار می گیرد. منطقه بین جزرومدی یک زیستگاه بستری میباشد که به طور متناوب در معرض هوا قرار میگیرد و بین بالاترین حد مد و پایینترین حد جزر قرارگرفته است. منطقه بین جزرومدی، در مقایسه با منطقه اپیپلاژیک یا بستر دریا، یک ناحیه کوچک است.غنای گونهای، عوامل محیطی متغیر و سهولت دستیابی به این ناحیه، توأماً سبب شده تا توجهات علمی فراوانی به این ناحیه معطوف گردد. جانداران دریا دارای ویژگی منحصربهفردی می باشند و هر کدام منبع ترکیبات طبیعی به شمار میآیند. در دهه 1960 کاوش در محیط دریایی بهعنوان منبع جدیدی برای جداسازی ترکیبات فعال بیولوژیک آغاز شد. در سالهای اخیر ترکیبات زیست فعال بسیاری از موجودات دریایی شناسایی و استخراج شده است. به دلیل وجود اثرات ضدسرطانی، ضدباکتریایی، آنتیاکسیدانی، ضدانعقادی، ضدتوموری رویکرد علم پزشکی به سمت استفاده از این موجودات برای درمان بیماریها شدت گرفته است.ترکیبات زیستی به عنوان موارد دارویی و پزشکی از میان گروه های مختلف موجودات آبزی شاخه خارپوستان و به خصوص ستاره های دریایی و خیار های دریایی (Sea Cucumbers) بسیار مورد توجه طب سنتی برای التیام و درمان زخم ها بوده اند. در چین و مالزی، خیار دریایی به عنوان یک غذای مقوی و همچنین به عنوان درمان سنتی به رسمیت شناخته شده اند که در درمان فشار خون بالا، آسم، بریدگی ها، سوختگی ها و همچنین ناتوانی جنسی و یبوست اثر قابل توجهی داشته اند. خیار دریایی، جانوری از شاخه خارتنان، راسته پا لوله ای ها و خانواده خارپوستان، کرمی شکل با بدن نرم و انعطاف پذیر و پوست ژلاتینی است.
رده بندی خیار دریایی
نام | ویژگی و مشخصه |
Aspidochirotida | تعداد تنتاکل ها بین 15 تا 30 می باشد. بیشتر خیارهای دریایی خوراکی مانند Holothroidea متعلق به این راسته می باشند |
Elasipoda | تعداد تنتاکل 10 تا 20 و بدون حفره ی کیسه ای هستند.پاهای لوله ای تحلیل رفته و بدون مکنده، درخت تنفسی ندارند.گونه های این راسته عمدتا در دریاهای عمیق پراکنش دارند. |
Pelagthurida | گونه های این راسته غوطه ور می باشند و فاقد پاهای لوله ای هستند. |
Dentrochiroda | تنتاکل ها شاخه ای بدون حفره کیسه ای و دارای درخت تنفسی می باشند.زیستگاه آنها ساحل دریا یا منطقه بین جزر و مدی هستند. |
Molpadonia | سطح بدن نرم و بخش خلفی بدن باریک و شبیه دم می باشد. مخرج در انتهای دم و فاقد پاهای لوله ای هستند. |
Apoda | دارای ساختار کرمی شکل،تنتاکل ها انگشت مانند یا پر مانند و به تعداد 10 تا 20 می باشد. |
از نظر تقسیم بندی جانورشناسی خیار دریایی دارای سه رده به شرح زیر می باشد.
- Aspidochirotacea
- Dendrochirotacea
- Aodacea
از نظر تقسیم بندی جانورشناسی خیار دریایی دارای سه خانواده به شرح زیر می باشد:
- Cucumariidea
- Holothuriidea
- Stichopotidea
از نظر تقسیم بندی جانورشناسی خیار دریایی دارای سه جنس به شرح زیر می باشد:
- Holothuria
- Cucumaria
- Stichopus
جنس Holothuria شامل گونه های آرنیکولا، سیزاسن، هیلا، لوکوسپیلاتا، پاردالیس، اسکبرا و پاروا می باشد.
زیستگاه و پراکنش خیار دریایی
خارپوستان با 7000 گونه ی از موجودات بسیار مهم کف دریا می باشند. خیارهای دریای در طی 540 میلیون سال پیش تا کنون در اقیانوس ها زیست می کنند.بیش از 1400 گونه خیار دریایی مناطق جز و مدی و اعماق دریا زندگی می کنند.این موجودات در آب های کم عمق منطق گرمسیری و صخره های مرجانی یافت می شوند. به استثنای خانواده ی الاسی پودیده که پلاژیک هستند بقیه معمولا کفزی و در رسوات ماسه و لجن زندگی می کنند.پراکنش گروه های مختلف خیار دریایی در نواحی ساحلی نشان می دهد که نمونه Aspidochirotida در مناطق گرمسیری و نوع Dendrochirotida در مناطق معتدل زیست می کنند. در نواحی جز و مدی سواحل شمالی جزیره قشم خیار های دریایی Holothuria. parva، Holothuria pardalis، Hohothuria hilla، Holothuria cineraceus، Holothuria arenicola و Holothuria leucospilota شناسایی شده است. تجمع خیار دریایی در یک منطقه می تواند به دلایل فراوانی غذا، نیازهای تولید مثلی، رفتار دفاعی، شکار و رسوب گذاری باشد.
نحوه شناسایی و رده بندی خیارهای دریایی
خیارسانان با ظاهری شبیه خیار عموما به نام خیارهای دریایی شناخته می شوند.ضخامت یکی از دو انتهای بدن کمتر می باشد.پوشش بدن چرمی و نرم است.بسیاری از گونه ها می خزند و عده ای نیز در میان و زیر صخره ها مخفی می شوند.خیارهای دریایی در محور دهانی مقابل دهانی بسیار کشیده هستند و استخوانچه ها در اغلب آنها تحلیل رفته است.به طور معمول طول آنها حدود 20 سانتی متر می باشد. اما در بعضی از گونه تا 5 متر نیز می رسد.خیار های دریایی با استفاده از تنتاکل های خود از بستر دریا مواد مورد نیاز را جذب می کنند. این موجودات در زمان شرایط استرس زا اجزا بدن خود را بیرون می ریزند.این موجود از طریق پاهای لوله ای، دیواره بدن و درخت تنفسی، تنفس می کند.
ساختار داخلی بدن خیار دریایی
بدن خیار دریایی چرمی و غضلانی می باشد.در زیر پوست خیار دریایی عضلات حلقوی و طولی توسعه یافته ای وجو دارد.این عضلات به یک حلقه آهکی واقع در بخش جلویی دستگاه گوارش که متشکل از استخوانچه های بزرگتر است متصل خواهد بود.این دو ویژگی از ویژگی های منحصر به فرد خارجی در خیارهای دریایی است.در انتهای راست روده،روده و سپس کلوآک وجود دارد که به مخرج منتهی می شود.به کلوآک دو ساختار لوله ای بسیار منشعب درخت مانند بنام درخت تنفسی راه دارد که وسیله تنفسی جانور است.دستگاه گوارش شامل یک لوله بلند بوده که از دهان در بخش جلویی شروع شده و به مخرج در بخش پسین بدن ختم می گردد.انتهای بخش پسین خیار دریایی گسترده تر شده و به طرف بخش جلویی بدن باریک تر می شود.خارها درون پوست قرار گرفته اند.دو اندام تنفسی در خیار دریایی وجود دارد که عبارتند از : درخت تنفسی و اندام کوویر. این دو اندام مانند یک پمپ عمل کرده و آب را به درون سیستم می رانند.یک خیار دریایی با پمپ کردن آب دریا به داخل و خارج ساختن آن از طریق درخت تنفسی، تنفس می کند. در اثر انقباض راست روده،یک دریچه آب به راست روده و سپس به درخت تنفسی وارد شده،بعد از تبادل گازهای تنفسی در لوله های درخت تنفسی،آب از مخرج خارج می گردد.پوست و پاهای لوله ای نیز در تنفس دخالت دارند.برخی از خیارهای دریایی دارای اندام هایی هستند که در دیگر بی مهرگان یافت نمی شود.مثلا در Aspidochirotida انشعابات تنفسی درخت مانند،ساختار تدافعی نیز دارند.آنها می توانند از مخرج بیرون زده که بلافاصله پس از آن در طول،پهن و چسبناک می شود که موجبات ترس یا گرفتار شدن شکارچیان را به دنبال دارد.بسیاری از آنها واجد انشعابات تنفسی کوویر می باشند که در تنفس کاربرد دارند.
تولید مثل خیار دریایی
خیار دریایی جدا جنس بوده ولی با این وجود برخی گونه ها هرمافرودیت(نرماده) می باشند.چندین گونه از خیار دریایی نیز وجود دارد که تخم ها را حمل کرده و درون کیسه هایی نگهداری می کنند.بسیاری از خیار دریایی در صخره های بزرگ مرجانی طی زمان تخم ریزی اصلی خود، تخم ریزی می کنند و طی عملیات تخم ریزی گامت های خود را درون جریانهای آبی اطراف رها سازی می کنند. برخی گونه ها، مادران خود را به دو قسمت تقسیم کرده و هر نیمه مستقلا به موجود کاملی تبدیل شود. در اغلب گونه ها تخم ها در محوطه داخلی بدن هچ شده و نوزادان جوان آن جا توسعه پیدا می نمایند و در نهایت از درون یک شکستگی یا پارگی دیواره بدن به بیرون راه خواهند یافت. طیفی از حالات رشد در )دوران نوزادی( میان خیار های دریایی مشاهده می شود. نوزاد ممکن است به وسیله جنس ماده محافظت شده تا از تخم ها بیرون آید. تغذیه لارو در مرحله بعدی بسیار ویژه بوده و لارو در این مرحله )اوریکولاریا( نامیده می شوند. در خیار دریایی پس از ده تا چهل روز شنا کردن، متامورفیزم )دگر دیسی( شروع شده و روی بستر نشسته و سپس به خیار دریایی جوان تبدیل می شوند.
این مقاله برای من مفید بود
1+ 2 نفر این مقاله را پسندیده